Movement Strategy/Recommendations/Glossary/pl

PRZEGLĄD

REKOMENDACJE

Implementation

RAPORTY

FAQ

Start • Podsumowanie • Wstęp • Zasady • Rekomendacje • Słowniczek • People

Bezpośrednie linki do rekomendacji: 1. Dbałość o zrównoważony rozwój naszego Ruchu 2. Poprawa komfortu użytkowania 3. Zapewnienie bezpieczeństwa i włączenia 4. Równouprawnienie w procesie decyzyjnym 5. Koordynacja wśród interesariuszy 6. Inwestowanie w rozwój umiejętności i przywództwa 7. Zarządzanie wiedzą wewnętrzną 8. Określanie istotnych zagadnień 9. Innowacje w zakresie wolnej wiedzy 10. Ewaluacja, iteracja i adaptacja

Słowniczek

Rekomendacje Strategii Ruchu odnoszą się do idei na poziomie strukturalnym i kulturowym oraz wiążą się z rozwojem naszego Ruchu. Wyznaczają metody osiągnięcia Kierunku Strategicznego. Niniejszy słowniczek został przygotowany w celu przedstawienia definicji i objaśnień pojęć wykorzystywanych w rekomendacjach, zwłaszcza tych, które nie są regularnie używane w naszym Ruchu. Zaoferowano perspektywy z innych domen i ustalono powiązania pomiędzy naszymi obecnymi praktykami a dyskusjami globalnymi w toku.

Niektóre pojęcia są trudne do przetłumaczenia i mogą prowadzić do błędnej interpretacji znaczeń i intencji. Z tego powodu przedstawiono definicje ze źródeł przyjętych w poszczególnych obszarach. W przypadku, gdy określone pojęcia mają konkretne znaczenie w naszym kontekście, podano wewnętrzne definicje, które zapewniają przejrzystość w zakresie wykorzystania oraz wielu znaczeń i konotacji terminów.

Definicje odzwierciedlają sposób myślenia i dyskusje osób zaangażowanych w opracowanie rekomendacji. Jeśli obowiązują ustalenia i można bazować na aktualnej praktyce, podano przykłady tego, jak określone pojęcia mogą być wykorzystywane, interpretowane i omawiane w naszych społecznościach. Przykłady te stanowią wskaźniki, praktyki i programy, które odzwierciedlają idee, na których opiera się dane pojęcie.

Pojęcie	Definicja / wyjaśnienie	Źródło
Dostępność	W naszym przypadku dostępność odnosi się do projektowania produktów, urządzeń, usług lub środowisk, które mogą być użyteczne dla ludzi bez względu na ich zdolności lub osiągnięcia. W naszym Ruchu funkcjonują strony dyskusyjne i Wikiprojekty. Chodzi o to, aby oprogramowanie było lepiej dopasowane do Wytycznych dotyczących dostępności w Wikipedii i aby każdy mógł wykorzystywać bezpłatną wiedzę (dostrzegać ją, rozumieć, prowadzić z nią interakcję i wnosić swój wkład).	Henry, Shawn Lawton; Abou-Zahra, Shadi; Brewer, Judy (2014). The Role of Accessibility in a Universal Web. Proceeding W4A '14 Proceedings of the 11th Web for All Conference Article No. 17. ISBN 978-1-4503-2651-3. Retrieved 2014-12-17.
Zdolność adaptacji	Zdolność adaptacji umożliwia interesariuszowi naukę, łączenie doświadczeń i wiedzy, dostosowanie reakcji do zmieniających się czynników zewnętrznych i procesów wewnętrznych, a także ciągły rozwój. W naszym Ruchu mówimy o zdolności adaptacji, gdy decydenci muszą wziąć pod uwagę sytuację polityczną i społeczną w danym kontekście z myślą o zaplanowaniu budżetu i działań.	Walker, B., C. S. Holling, S. R. Carpenter, and A. Kinzig. 2004. Resilience, adaptability and transformability in social–ecological systems. Ecology and Society 9(2): 5
Budowanie potencjału	Budowanie potencjału (lub rozwój potencjału) to proces, w którym osoby fizyczne i organizacje uzyskują, poprawiają i utrzymują umiejętności, wiedzę, narzędzia, sprzęt i inne zasoby niezbędne do wykonywania działań w sposób kompetentny lub w poszerzonym zakresie (większa skala, większa pula odbiorców, większy wpływ, itp.). Nas Ruch podejmuje działania mające na celu budowanie potencjału zwłaszcza w kontekście powstających społeczności. Konferencje typu WikiIndaba odgrywają taką rolę w społecznościach afrykańskich. Celem jest zdobywanie nowych umiejętności i wymiana wiedzy. Warsztaty szkoleniowe Wikidata są natomiast przykładem budowania potencjału wolontariuszy.	en:Capacity building
Społeczność	W niniejszym dokumencie słowo „społeczność” odnosi się nie tylko do społeczności ludzi dostarczających treści, ale do wszystkich członków Ruchu. Należy pamiętać, że Ruch − w swojej różnorodności − obejmuje wiele społeczności i nie istnieje jedna społeczność, z którą każdy mógłby się utożsamiać. Przykładem społeczności może być grupa ludzi dostarczających treści w dowolnym projekcie Wikimedia, poświęconym określonemu zagadnieniu.	“Community” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Kontekstualizacja	W niniejszym dokumencie kontekstualizacja oznacza, że narzędzia, polityki i decyzje są tworzone z uwzględnieniem konkretnych warunków społeczno-gospodarczych, politycznych i kulturowych, a także potrzeb określonych społeczności. Niezbędna jest współpraca z nimi w celu zapewnienia, aby decyzje i rozwiązania zostały dostosowane do odpowiedniego kontekstu. Przykładem kontekstualizacji jest lokalizacja oprogramowania i narzędzi przez deweloperów, którzy zapewniają ich kompatybilność z wieloma językami oraz zajmują się tłumaczeniem różnych zasobów i przestrzeni.	“Contextualization” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Kontrybutor	W niniejszym dokumencie kontrybutorem jest każda osoba, która przyczynia się do realizacji misji Ruchu. Może to być edytor, deweloper MediaWiki, organizator, członek personelu, partner lub inna osoba, która poświęca swój czas na działalność Ruchu.	“Contributor” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Zmiana kulturowa	Zmiana kulturowa to pojęcie związane z socjologią organizacji. Wyznacza ona modyfikację wartości i nawyków organizacji (tj. procesów, kultury dorozumianej, kanałów komunikacji, ról i celów). Zmiana kultury organizacji może być wymagana, jeśli obecna kultura nie pozwala jej realizować wizji.	Denning, Steve (23 July 2011). “How Do You Change An Organizational Culture?“ Forbes. Jersey City, New Jersey: Forbes Media. ISSN 0015-6914.
Słuszność	Słuszność oznacza uczciwe traktowanie każdej osoby przy wzięciu pod uwagę okoliczności i barier, które nie pozwalają jej na takie same osiągnięcia − w przeciwieństwie do traktowania wszystkich jednakowo.	Dressel, Paula (26 March 2014). “Racial Equality or Racial Equity? The Difference It Makes”. Race Matters Institute. Roswell, Georgia: JustPartners, Inc. Kuttner, Paul (29 October 2016) “The problem with that equity vs. equality graphic you’re using”. Cultural Organizing. Salt Lake City, Utah: Cultural Organizing Organization
Środowisko zewnętrzne	W niniejszym dokumencie środowisko zewnętrzne odnosi się do uczestników, podmiotów, wydarzeń i warunków spoza Ruchu Wikimedia. Przykładem może być organizacja partnerska wspierająca wizję i misję naszego Ruchu. Np. Współpraca Amnesty International z chapterami Wikimedia w Argentynie, Holandii, Indonezji, Belgii, Polsce, Danii i Wielkiej Brytanii.	“External” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Ośrodki	Ośrodki to struktury wsparcia, które zapewniają wspólną przestrzeń koordynacji działań i umożliwiają identyfikację oraz spełnianie potrzeb społeczności i organizacji, które z nich korzystają. Mogą wspierać określony region lub koncentrować się na globalnym obszarze tematycznym.	“Hub” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Wpływ	Wpływ czegoś to wszelkie konsekwencje, jakie dana rzecz wywołuje na świecie (zarówno zamierzone, jak i niezamierzone). Ocena wpływu oznacza analizę tego, jak zmieniłby się świat, gdyby dana rzecz nie istniała / nie wydarzyła się. Ocena wpływu to powszechnie wykorzystywane narzędzie maksymalizujące dobro, które można uczynić przy uwzględnieniu ograniczonych zasobów.	White, Howard (June 2009) “Theory-Based Impact Evaluation: Principles and Practice” 3ieimpact.org. New Delhi, India: International Initiative for Impact Evaluation.
Włączenie	Działania polegające na ograniczaniu wykluczenia i dyskryminacji (np. ze względu na wiek, klasę społeczną, pochodzenie etniczne, wyznanie, płeć, orientację seksualną, itp.), podejmowane zarówno przez osoby fizyczne, jak i grupy w drodze modyfikacji ustaleń, zasad, kultur i struktur w celu tworzenia odpowiednich warunków sprzyjających różnorodności.	Ainscow, Mel; Booth, Tony; Dyson, Alan (2004). Improving Schools, Developing Inclusion. London: Routledge. ISBN 0–415–37236–4
Środowisko wewnętrzne	W niniejszym dokumencie środowisko wewnętrzne odnosi się do ludzi, systemów, procesów i innych zasobów w Ruchu Wikimedia. Przykładem środowiska wewnętrznego jest partnerska współpraca pomiędzy co najmniej dwoma organizacjami Ruchu, w tym ścisła współpracę podmiotów stowarzyszonych w odniesieniu do Ibercoop, WikiFranca, WikiIndaba lub projektów typu Wikidane.	“Internal” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Zarządzanie wiedzą	System administrowania wiedzą, związany z jej tworzeniem, organizacją, przekazywaniem i wykorzystywaniem. Stanowi krytyczny element organizacji istotny dla ludzi, którzy biorą aktywny udział w działaniach celem zapewnienia praktycznego dostępu do informacji. W naszym Ruchu zarządzanie wiedzą powinno być uwzględniane w każdym projekcie i przez każdego interesariusza. Wygenerowana wewnętrzna wiedza jest obecnie rozpowszechniana na różnych stronach internetowych podmiotów stowarzyszonych, w wewnętrznych dokumentach wspólnych i w obrębie wspólnych przestrzeni globalnych takich jak platforma MetaWiki.	Servin, Géraud; De Brún, Caroline (July 2005). “ABC of Knowledge Management”. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Wigan, UK: NHS National Library for Health.
Przewodnictwo	Partnerstwo w dziedzinie nauki i wiedzy pomiędzy osobą z dużym doświadczeniem a kimś, kto chce się uczyć. Choć przewodnik może być starszy lub młodszy od osoby, która pragnie zdobyć wiedzę, obie strony powinny korzystać na wymianie generowanej w relacji. W naszym Ruchu przewodnictwo odbywa się zarówno w sposób nieformalny, jak i formalny, w wielu społecznościach i między członkami podmiotów stowarzyszonych − np. programy mentorskie realizowane przez Wikimedia Argentina, CIS−A2K.	Farren, C. (2006). Eight types of mentors: Which ones do you need. PDF). MasteryWorks. Inc.
Ruch	W niniejszym dokumencie „Ruch” odnosi się do wszystkich interesariuszy w podmiotach stowarzyszonych, projektach i społecznościach. Dotyczy również Wikimedia Foundation i partnerów, których wartości są zbieżne z wartościami wolnej wiedzy.	en:Wikimedia Movement
Zasada	Zasada to podstawowy element fundamentu zmiany systemowej.	“Principle” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Odporność	Zdolność odzyskania sprawności po nagłych zmianach, zakłóceniach lub zawirowaniach. W naszym Ruchu przykładem odporności jest zdolność społeczności do odzyskania sprawności po narażeniu na pozwy sądowe, cenzurę czy blokowanie projektów.	Almedom, A. M.; O’Byrne, D.; Jerneck, A. Jerneck (2015). “Principles of Epistemological Accountability with Methodological Implications for Measuring, Assessing, and Profiling Human Resilience”. Ecology and Society 20(3): 9. [1]
Zasoby	Czynniki ekonomiczne lub produktywne − np. ludzie, materiały, przychody, technologie i inne aktywa wymagane do wykonania działania i osiągnięcia pożądanego wyniku. W naszym Ruchu przykładowym zasobem jest finansowy i ludzki potencjał społeczności lub podmiotu stowarzyszonego.	“Resources” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Skalowalność	Skalowalność to cecha charakterystyczna systemu pozwalająca radzić sobie z rosnącą ilością pracy poprzez dodawanie zasobów do systemu. W naszym Ruchu przykładami skalowalności są funkcjonalności cross-wiki dla Commons lub Wikidata, a także możliwość przesyłania nośników/danych jednorazowo zamiast osobno dla poszczególnych wiki.	Bondi, André B. (2000). Characteristics of scalability and their impact on performance. Proceedings of the second international workshop on Software and performance – WOSP '00. p. 195. doi:10.1145/350391.350432. ISBN 158113195X.
Samozarządzanie	Samozarządzanie zastępuje hierarchiczną piramidę w organizacjach współzależnymi sieciami niewielkich autonomicznych zespołów. W ten sposób przywództwo i decyzyjność nie koncentrują się już na górze, ale są rozpowszechnione.	Laloux, Frederic (2015). “Self Management”. Reinventing Organizations Wiki.
Interesariusze	Interesariuszem jest każda osoba fizyczna lub grupa − niezależnie od tego, czy działa na zasadzie wolontariatu − która zainwestowała kapitał ludzki, finansowy lub inny w rozwój organizacji; osoba/grupa, która może wpływać na realizację celów organizacyjnych lub odczuwa wpływ ich osiągnięcia. W niniejszym dokumencie interesariuszem jest każda osoba/grupa zainteresowana realizacją wizji Ruchu. Mówiąc dokładniej, termin ten obejmuje społeczności online i offline, zorganizowane grupy takie jak podmioty stowarzyszone czy fundacja Wikimedia Foundation oraz członków szerszego ekosystemu np. partnerów i sprzymierzeńców.	Definition from Cambridge Dictionary
Pomocniczość	W myśl zasady subsydiarności uprawnienia decyzyjne powinny znajdować się na poziomie (a), na którym pojawia się odpowiedzialność za wyniki; (b) w możliwie najmniejszej odległości od poziomu na, którym podejmowane działania mają przynieść rezultaty.	Wolf, P. J. (2001). “Principle of Subsidiarity” in Smelser, Neil J.; Baltes, Paul B. (eds.) International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Amsterdam, Netherlands: Elsevier Ltd. ISBN 978-0-08-043076-8 via Science Direct.
Wsparcie	Udzielenie lub gotowość do udzielenia pomocy komuś w razie potrzeby. W niniejszym dokumencie wsparcie jest rozumiane jako obecność w Ruchu osób, które mogą pomóc sobie nawzajem, korzystając z niezbędnych zasobów.	“Support” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Długofalowość	W niniejszym dokumencie długofalowość dotyczy zdolności utrzymania systemu lub procesu w czasie i z zachowaniem skali. Przykładem długofalowości jest organizacja inicjatyw Wiki Loves przy wsparciu społeczności wolontariuszy i podmiotów stowarzyszonych. Inicjatywy te rozwinęły się wykładniczo, generując wysoki wskaźnik wkładu.	“Sustainability” (2020). Oxford Learner’s Dictionaries. Oxford, UK: Oxford University Press.
Strona trzecia	Strony trzecie to osoby, które wchodzą w interakcję z systemem, ale nie tworzą go (strona pierwsza) ani nie są osobami, dla których system został utworzony (strona druga). W kontekście Wikimedia pojęcie to zazwyczaj odnosi się to do osób, które wykorzystują lub opracowują oprogramowanie Wikimedia, ale same nie należą do Ruchu Wikimedia − na przykład partnerzy GLAM korzystający z Wikibase, firmy wykorzystujące witryny MediaWiki lub konsultanci MediaWiki pracujących w takich firmach. Strony trzecie łącznie są zazwyczaj określane jako ekosystem, ponieważ nie pełnią roli pojedynczego gracza, nie mają tych samych intencji ani nie realizują wspólnej strategii. Jednak wspólna platforma, z której korzystają, generuje cele i interesy zbieżne z celami i interesami Ruchu Wikimedia.
Niedostateczna reprezentacja	Grupa osób pominiętych lub niedostatecznie reprezentowanych w danej sytuacji w porównaniu z poziomem, na jakim jest reprezentowana w większej populacji. Np. w naszym Ruchu przykładami ludzi niedostatecznie reprezentowanych lub w ogóle niereprezentowanych są kobiety we wszystkich społecznościach językowych, członkowie społeczności autochtonicznych i LGBTQ+. Każda grupa ludzi jest niedostatecznie reprezentowana w dziedzinie, w której nie uczestniczy w tworzeniu wiedzy.	DeSutter, K. L. (2013). “Minority Students in Teacher Education: Diversifying America’s K-12 Teaching Force” (pp. 501-516). In Wang, Victor X. (ed.) Handbook of Research on Teaching and Learning in K-20 Education. Hershey, Pennsylvania: Information Science Reference. ISBN 978-1-466-64250-8
Użyteczność	Atrybut jakości, który ocenia łatwość obsługi interfejsu przez osoby, które potrzebują z niego korzystać. Dotyczy to skuteczności, wydajności i zadowolenia w określonym kontekście użytkowania. W naszym Ruchu, a zwłaszcza w przypadku oprogramowania MediaWiki, interfejs VisualEditor jest bardziej użyteczny niż wpisywanie Wiktekstu. Narzędzie do tłumaczenia treści jest także dobrym przykładem, jak można ułatwić zadanie związane z tłumaczeniem artykułów.	Nielsen, J. (2003). Usability 101: Introduction to usability. NNGroup.com. Fremont, California: Neilsen Norman Group. Jokela, T., Iivari, N., Matero, J., & Karukka, M. (August 2003). “The standard of user-centered design and the standard definition of usability: analyzing ISO 13407 against ISO 9241-11”. In Proceedings of the Latin American conference on Human-computer interaction (pp. 53-60). ACM.
Zadowolenie użytkownika	Konsekwencja stanu wewnętrznego użytkownika (predyspozycje, oczekiwania, potrzeby, motywacja, nastrój, itp.), charakterystyka zaprojektowanego systemu (złożoność, cel, użyteczność, funkcjonalność, itp.) oraz kontekst (lub środowisko), w którym następuje interakcja (otoczenie organizacyjne/społeczne, istotność działania, dobrowolność użytkowania, itd.) W naszym Ruchu zadowolenie użytkownika zależy od rodzaju zaangażowania − jako czytelnik, redaktor lub inny kontrybutor. Na wymiar internetowy zadowolenia użytkownika wpływają: schemat platformy, polityki, regulaminy i interakcje z innymi osobami. Wymiar offline odnosi się do struktur, ról i procesów, które są dominujące.	Hassenzahl, M., & Tractinsky, N. (2006). User experience-a research agenda. Behaviour & information technology, 25(2), 91-97.
My	W niniejszym dokumencie słowo „my” (i jego odmiany gramatyczne) zawsze oznacza „My, Ruch Wikimedia”. Mówimy tu o ochotnikach, grupach, personelu i organizacjach, które przyczyniają się do realizacji wizji Wikimedia.