منشور جنبش/ارگان‌های جنبش ویکی‌مدیا
| This was a historical draft of the Wikimedia Movement Charter. The latest version of the Charter that is up for a global ratification vote from June 25 to July 9, 2024 is available in the main Meta page. We thank the stakeholders of the Wikimedia movement for their feedback and insights in producing this draft. |
ارگان‌های جنبش ویکی‌مدیا
داوطلبان و جوامع ویکی‌مدیا سازمان‌هایی را برای حمایت و هماهنگی فعالیت‌هایشان تشکیل می‌دهند. این سازمان‌ها در این منشور به عنوان ارگان‌های جنبش ویکی‌مدیا نامیده می‌شوند و شامل نهادهای جنبش ویکی‌مدیا مانند وابستگان و مراکز، شورای جهانی، و بنیاد ویکی‌مدیا می‌شوند. شورای جهانی و بنیاد ویکی‌مدیا بالاترین نهادهای حاکمیتی هستند، هر دو با هدف و مسئولیت‌های خاص خود. همهٔ نهادهای جنبش ویکی‌مدیا مسئولیت مراقبت نسبت به جوامع ویکی‌مدیایی که با آنها کار می‌کنند را دارند.
عملکرد مستقل حل‌وفصل اختلاف برای حل تعارض‌هایی خواهد بود[1] که با مکانیسم‌های موجود قابل حل نیستند، یا در مواردی که مشکلی وجود دارد ولی راه‌حلی نداریم. ناتوانی در رسیدگی به چنین تصمیماتی به دلایلی خارج از کنترل طرف‌های درگیر است. در صورت عدم وجود این تابع، بنیاد ویکی‌مدیا، یا نمایندهٔ منتخب آن، این نقش را بر عهده خواهند گرفت.
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا گروه‌های سازمان‌یافته‌ای هستند که برای ایجاد شرایطی به‌منظور شکوفایی دانش آزاد و رایگان در یک جغرافیای خاص یا موضوعی معین تشکیل می‌شوند. نهادهای جنبش ویکی‌مدیا در راستای مأموریت‌های جنبش ویکی‌مدیا کار می‌کنند و شامل وابستگان ویکی‌مدیا، مرکزها، و سایر گروه‌هایی هستند که به‌طور رسمی توسط شورای جهانی یا از طریق کمیته‌های آن به رسمیت شناخته شده‌اند[2]
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا مشتمل بر چهار نوع مختلف هستند:
- چپترهای ویکی‌مدیا با حوزهٔ فعالیت در یک جغرافیای ملی مشخص.
- سازمان‌های موضوعی که پوشش جهانی یا فرامنطقه‌ای دارند اما در مورد یک موضوع خاص فعالیت دارند.
- گروه‌های کاربری که می‌توانند بر اساس منطقه یا موضوع سازماندهی شوند.
- مراکزی که می‌توانند بر اساس منطقه یا موضوع سازماندهی شوند.[3]
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا روشی کلیدی هستند که در آن جوامع می‌توانند در درون جنبش برای ارائهٔ فعالیت‌ها و مشارکت‌ها سازماندهی شوند. مشارکت حرفه‌ای در تمام سطوح در جنبش ویکی‌مدیا برای حمایت از مأموریت دانش آزاد هر سازمانی است که افراد حرفه‌ای را استخدام می‌کند. اغلب، این کار با تقویت و حمایت از کار داوطلبان انجام می‌شود.
حاکمیت
ترکیب و حاکمیت یک نهاد جنبش ویکی‌مدیا بسته به زمینه و نیازهایی که در آن فعالیت می‌کند، برای تصمیم‌گیری در اختیار خود نهاد است. تصمیم‌گیرنده، یک هیئت مدیره یا یا یک ارگان مشابه است که در برابر گروهی که نمایندهٔ آن هستند - برای مثال، بدنهٔ اعضای آن - پاسخگو هستند.
مسئولیت‌ها
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا هر یک مسئول موارد زیر هستند:
- ارتقای پایداری جوامعی که بدنهٔ اعضا از آنها حمایت می‌کنند،
- تسهیل شمول، برابری، و تنوع در اجتماع خود،
- رعایت آیین‌نامهٔ فراگیر رفتاری، و
- توسعهٔ مشارکت‌ها و همکاری‌ها در حوزه‌های مورد علاقهٔ خود.
نهادهای جنبش ویکی‌مدیا مسئول نمایش کار و فعالیت‌های خود با ارائهٔ گزارش‌هایی در دسترس عموم هستند. نهادهای جنبش ویکی‌مدیا می‌توانند پایداری مالی خود را از طریق تولید درآمد افزایش دهند و در صورت لزوم، چنین تلاش‌هایی را با سایر نهادهای جنبش هماهنگ کنند.
هنگامی که پیشنهادی برای تأسیس یک نهاد جدید در حیطهٔ موضوعی یا جغرافیایی یک نهاد موازی دریافت شد، شورای جهانی باید با نهادی که از قبل موجود بوده، در مورد به‌رسمیت شناختن نهاد تازه مشورت کند.
شورای جهانی
هدف
شورای جهانی[4] نمایندهٔ سازمان راهبردی جنبش ویکی‌مدیا است. این شورا، مشارکت جامعه را به‌منظور تصمیم‌گیری برای هدایت بهتر یک رویکرد منسجم و رؤیایی برای پیشبرد دانش رایگان توانمند می‌کند.
کارکرد
برنامه‌ریزی استراتژیک[5]
شورای جهانی مسئول توسعهٔ استراتژی جنبش است[6] و همچنین ارتباط در مورد آن در جنبش ویکی‌مدیا. شورای جهانی استراتژی جهانی را تأیید می‌کند که امکان ارائهٔ چشم‌انداز و مأموریت ویکی‌مدیا، از جمله جهت استراتژیک را فراهم می‌کند. همچنین اولویت‌های استراتژیک جهانی سالانهٔ توصیه‌شده برای جنبش ویکی‌مدیا را توسعه، اصلاح، تصویب و توزیع می‌کند.
ادارهٔ نهادها و جوامع جنبش ویکی‌مدیا[7]
عملکرد شورای جهانی برای اطمینان از وجود استانداردهای مناسب در مورد عملکرد جوامع ویکی‌مدیا، وابسته‌ها و مراکز است. برای دستیابی به این هدف، شورای جهانی فرآیندهایی را برای به رسمیت شناختن/ عدم شناسایی نهادهای وابسته و مراکز ایجاد می‌کند و بر آنها نظارت دارد، و دسترسی به منابع (مالی، انسانی، دانش و سایر) را برای توانمندسازی عادلانهٔ جوامع ساده می‌کند. مجوز علامت تجاری و اجزای قرارداد مربوط به این فرایند همچنان بر عهدهٔ بنیاد ویکی‌مدیا است.
کمیته‌ای تحت نظر شورای جهانی، مسئول مدیریت و مشاوره در مورد به رسمیت شناختن یا عدم شناسایی، انطباق، و تضاد نهادهای وابسته و مراکز است. این کمیته انطباق با استانداردهای نهادی را تضمین می‌کند و حل تعارض را برای حفظ روابط مشترک و هماهنگ در داخل جنبش ویکی‌مدیا تسهیل می‌کند.[8]
پیشرفت فناوری
شورای جهانی کمیته‌ای را برای ارائهٔ مشاوره به بنیاد ویکی‌مدیا ایجاد خواهد کرد و بینش‌هایی را در مورد دیدگاه و اولویت‌های جنبش ویکی‌مدیا ارائه خواهد کرد. کمیتهٔ فنی توسط شورای جهانی با همکاری مشارکت‌کنندگان فنی ایجاد می‌شود.[9]
توزیع منابع
شورای جهانی استانداردها و دستورالعمل‌هایی را برای توزیع عادلانه وجوه در جنبش ایجاد می‌کند که با اصول تصمیم‌گیری مطابقت دارد. علاوه بر این، شورای جهانی بر اساس بودجهٔ تخصیص‌یافته، مسئولیت اعطای کمک‌های مالی به جوامع و نهادهای جنبش را بر عهده دارد. این مسئولیت از تفویض اختیار بنیاد ویکی‌مدیا به شورای جهانی برای مسئولیت نقش توزیع منابع در جنبش ویکی‌مدیا ناشی می‌شود.[10]
ساختار
شورای جهانی انجمنی است که در آن دیدگاه‌های مختلف می‌توانند برای منافع بیشتر گرد هم آیند و به عنوان یک نهاد مکمل بنیاد ویکی‌مدیا و نهادهای جنبش ویکی‌مدیا عمل می‌کند. شورای جهانی با استفاده از روش‌هایی که از تنوع، توسط و از جوامع سراسر جنبش محافظت می‌کند، انتخاب و تعیین می‌شوند.
شورای جهانی (GC) متشکل از مجمع شورای جهانی (GCA) و هیئت شورای جهانی (GCB) است که از اعضای مجمع شورای جهانی انتخاب می شوند.
مجمع شورای جهانی
مجمع شورای جهانی (GCA) نهاد تصمیم‌گیری شورای جهانی است. اعضای آن گزینش، انتخاب یا منصوب می‌شوند تا طیف متنوعی از دیدگاه‌ها و تجربیات جنبش ویکی‌مدیا را همان‌طور که در خط‌مشی عضویت شورای جهانی شرح داده شده است، ارائه دهند. به استثنای مواردی که در اینجا مقرر شده است، مدت خدمت برای یک عضو مجمع شورای جهانی سه سال خواهد بود. اعضای مجمع شورای جهانی ممکن است حداکثر دو دورهٔ متوالی کامل (یعنی شش سال) خدمت کنند. پس از گذراندن دو دورهٔ متوالی،[11] تا زمانی که یک دورهٔ حداقل ۱۲ ماهه منقضی نشده باشد، واجد شرایط انتصاب مجدد در مجمع شورای جهانی نخواهند بود. مجمع شورای جهانی حداقل از ۱۰۰ و حداکثر از ۱۵۰ عضو تشکیل می‌شود.
حداقل یک جلسهٔ شورای جهانی باید سالانه و ظرف شش ماه پس از پایان سال مالی برگزار شود، مگر اینکه این دوره توسط مجمع شورای جهانی تمدید شود. در این جلسهٔ شورای جهانی، هیئت شورای جهانی گزارش سالانهٔ خود را در مورد امور شورای جهانی و فعالیت‌های انجام‌شده ارائه خواهد کرد. فعالیت‌ها را همراه با توضیح برای تصویب به جلسه ارائه می‌کند.
فرایند تصمیم‌گیری در مجمع شورای جهانی:
- کلیهٔ تصمیمات با اکثریت مطلق آرا داده‌شده اتخاذ خواهد شد. در صورت مساوی بودن آرا، پیشنهاد رد می‌شود.
- اگر در انتخاباتی بین بیش از دو نفر، هیچ‌کس اکثریت مطلق را به دست نیاورد، در صورت لزوم پس از رأی موقت، بین دو نفری که بیشترین آرا را به دست آورده‌اند، رأی دیگری گرفته می‌شود.
- قطعنامه ممکن است خارج از جلسه با تصویب کتبی اکثریت اعضای شورای عالی دارای حق رأی نیز اتخاذ شود و دارای همان قدرت مصوبهٔ جلسهٔ مجمع عمومی خواهد بود، مشروط بر اینکه با اطلاع قبلی هیئت مدیره به تصویب رسیده باشد.
مسئولیت‌های مجمع شورای جهانی عبارتند از:
- اتخاذ تصمیمات سطح بالا در محدودهٔ هدف و وظایف شورای جهانی
- مسئول‌پذیری هیئت شورای جهانی برای انجام وظایف‌شان
- حضور در کمیته‌های فرعی شورای جهانی
هیئت شورای جهانی
هیئت شورای جهانی (GCB) مسئول هماهنگی خواهد بود[12] و نمایندهٔ شورای جهانی هستند و برای این کار، دستورات خود را از تصمیمات مجمع شورای جهانی می‌گیرند. هیئت شورای جهانی مجاز به تصمیم‌گیری بیشتر در مورد فعالیت‌ها به منظور اجرای این تصمیمات است.
هیئت شورای جهانی توسط و از میان اعضای مجمع شورای جهانی بر اساس فرایند تعیین‌شده در خط مشی عضویت شورای جهانی گزینش، انتخاب یا منصوب می‌شوند. هیئت شورای جهانی حداقل از ۵ و حداکثر از ۱۵ عضو تشکیل شده است.
مدت تصدی یک عضو هیئت شورای جهانی سه سال خواهد بود. هر یک از اعضای هیئت شورای جهانی تا انقضای دورهٔ خود و تا زمانی که جانشین آنها منصوب و واجد شرایط شود، یا تا زمان استعفای قبلی، برکناری از سمت خود یا فوت، خدمت خواهند کرد. هر عضو پس از گذراندن دو دورهٔ متوالی،[13] تا پایان دورهٔ حداقل ۱۸ ماهه واجد شرایط انتصاب مجدد در هیئت شورای جهانی نخواهند بود.
مسئولیت‌های هیئت شورای جهانی عبارتند از:
- پیش‌نویس اولیهٔ برنامهٔ استراتژیک جنبش ویکی‌مدیا، مشروط به تأیید مجمع شورای جهانی، به عنوان بخشی از عملکرد برنامه‌ریزی استراتژیک آن،
- سرپرستی و نظارت بر فرآیندهای گزینش، انتخاب یا انتصاب اعضا در مجمع شورای جهانی،
- خدمت به‌عنوان نمایندهٔ شورای جهانی در فعالیت‌های مشارکت ذینفعان،
- هماهنگی جلسهٔ سالانهٔ شورای جهانی،
- حفظ پاسخگویی برای اجرای وظایف شورای جهانی، که هم مجمع شورای جهانی و هم هیئت شورای جهانی را در بر می‌گیرد.
کمیته‌های شورای جهانی
هیئت شورای جهانی دربارهٔ کمیته‌ها و اعضای آنها تصمیم‌گیری می‌کند. هر کمیته اکثریت اعضای خود را از مجمع شورای جهانی خواهد داشت. کمیته‌ها می‌توانند اعضای دیگری را که عضو مجمع شورای جهانی نیستند منصوب کنند.
اعضای کمیته که عضو مجمع شورای جهانی نیستند، می‌توانند حداکثر دو دورهٔ متوالی و سه ساله (یعنی شش سال) خدمت کنند. پس از گذراندن دو دورهٔ متوالی،[14] تا زمانی که یک دورهٔ حداقل ۱۲ ماهه منقضی‌نشده باشد، واجد شرایط انتصاب مجدد در مجمع شورای جهانی نخواهند بود.
ساختار پشتیبانی
مشاوران و رابطان
مشاوران و رابطین برای حمایت از کار شورای جهانی و کمیته‌های آن بر اساس نیاز به دانش و راهنمایی تخصصی تعیین می‌شوند. ممکن است از مشاوران خواسته شود تا بینش‌ها، توصیه‌ها و کمک‌هایی را در رسیدگی به چالش‌ها و فرصت‌های پیچیده در جنبش ویکی‌مدیا ارائه دهند.
بنیاد ویکی‌مدیا کارمندان[15] و سایر منابع برای پشتیبانی از عملیات شورای جهانی و کمک به عملکرد مؤثر آنها را فراهم می‌کند.
بنیاد ویکی‌مدیا
بنیاد ویکی‌مدیا («بنیاد») سازمانی غیرانتفاعی است که به عنوان مباشر اصلی پلت‌فرم‌ها و فناوری جنبش ویکی‌مدیا دانش رایگان عمل می‌کند. همراه با دیگر نهادهای جنبش ویکی‌مدیا، مأموریت خود را به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی دنبال می‌کند. این کار را در درجهٔ اول با اجرای مسیر استراتژیک خود انجام می‌دهد. بنیاد ویکی‌مدیا باید تلاش کند تا کار خود را با استراتژی جهانی هماهنگ‌شده توسط شورای جهانی هماهنگ کند.
ساختار حاکمیتی
ساختار مدیریتی بنیاد ویکی‌مدیا در آیین‌نامهٔ آن، که با مصوبات هیئت امناء، و با خط‌مشی‌هایی که در مورد هیئت امناء، اعضای کارکنان بنیاد اعمال می‌شود، تکمیل شده است و پروژه‌های ویکی‌مدیا که میزبان آن است.
هیئت امناء تصمیم‌گیرندهٔ نهایی است که اختیارات آن به مدیر اجرایی بنیاد ویکی‌مدیا (مدیر عامل) تفویض شده است. به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی، بنیاد در قبال عموم مردم، از جمله جوامع ویکی‌مدیا، قانون‌گذاران، مصرف‌کنندگان دانش، اهداکنندگان و عموم مردم پاسخگو است.
این بنیاد توسط کمیته‌هایی که در آیین‌نامه‌های آن ذکرشده یا با قطعنامه‌های هیئت امنا ایجاد شده است، مشاوره و حمایت می‌شود. این کمیته‌ها عمدتاً از داوطلبانی تشکیل شده‌اند که دانش و علاقه به حوزه‌های موضوعی خاص کمیته‌ها دارند و در نقش‌های خود توسط کارکنان بنیاد حمایت می‌شوند.
وظایف
مسئولیت‌های بنیاد شامل موارد زیر است، اما به آنها محدود نمی‌شود:
- بهره‌برداری از پروژه‌های ویکی‌مدیا، که شامل میزبانی، توسعه و نگهداری نرم‌افزارهای اصلی است. تنظیم شرایط استفاده و سایر سیاست‌های گسترده در سراسر جنبش؛ اجرای کمپین‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی؛ هر اقدام دیگری برای اطمینان از در دسترس بودن پروژه‌ها و هماهنگی با مأموریت‌ها؛ و احترام و حمایت از استقلال جامعه و نیازهای ذینفعان،
- حمایت از فعالیت‌های برنامه‌ای برای جنبش،
- تعهدات قانونی، از جمله نظارت بر نام تجاری، ارائهٔ خط مشی‌هایی که به پروژه‌ها اجازهٔ اجرا می‌دهد، انطباق با قانون، رسیدگی به تهدیدات قانونی، و افزایش ایمنی داوطلبان.
توضیحات
- ↑ پس از ایجاد، به «ایجاد شد» تغییر می‌کند.
- ↑ قبل از شروع و دورهٔ انتقال شورای جهانی، سازمان‌های جنبش ویکی‌مدیا توسط هیئت امنای بنیاد ویکی‌مدیا به رسمیت شناخته می‌شوند.
- ↑ این منشور مراکز زبانی را به عنوان شکلی از مرکز موضوعی در نظر گرفته‌است.
- ↑ مطابق با بررسی‌های حقوقی که منشور در سال ۲۰۲۳ دریافت کرد، شورای جهانی در ابتدا به عنوان یک نهاد حقوقی تشکیل نخواهد شد.
- ↑ «استراتژی» شامل پروژه‌های بزرگ برای تغییر نام تجاری ویکی‌مدیا است.
- ↑ با حفظ توصیه‌های استراتژی جنبش در هستهٔ بحث‌های شورای جهانی مربوط به برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی ابتکارات استراتژیک، تخصیص منابع و تصمیم‌گیری کلی.
- ↑ در این زمینه، «اداره» به مدیریت و نظارت بر جنبه‌های عملیاتی جنبش ویکی‌مدیا اشاره دارد. این امر شامل ایجاد و اجرای فرایندها، خط‌مشی‌ها و رویه‌ها برای اطمینان از عملکرد مؤثر جوامع، وابستگان و مراکز ویکی‌مدیا است.
- ↑ شورای جهانی مسئول ایجاد و مدیریت فرآیندهایی برای حمایت از حل تعارض بین نهادهای مختلف جنبش ویکی‌مدیا، از جمله وابسته‌ها و مراکز است.
- ↑ تصمیمات فناورانه توسط نهادهایی که عمدتاً به ارائهٔ محصولات و خدمات فناوری اختصاص داده شده‌اند، همراه با نهاد مناسب تحت رهبری جامعه مرتبط با شورای جهانی اتخاذ خواهد شد.
- ↑ شورای جهانی تمام جنبه‌های مربوط به این مسئولیت‌ها را با هماهنگی ویکی‌مدیا تعیین می‌کند. چنین مسئولیت‌هایی می‌توانند شامل ۱) تنظیم سیاست‌ها، استراتژی و استانداردهای توزیع بودجه برای جنبش، ۲) تعیین تخصیص بودجهٔ منطقه‌ای، موضوعی و سایر منابع، ۳) تعیین اهداف و معیارهای حرکتی، و ۴) بررسی نتایج برنامه‌ای جهانی، از جملهٔ این مسئولیت‌ها است. سایر موارد توسط شورای جهانی تعیین شده است.
- ↑ Any به عنوان گزینش‌شده، منتخب یا منصوب
- ↑ هیئت شورای جهانی نهادی است که وظیفه دارد اطمینان حاصل کند که فرآیندهای درون شورای جهانی طبق برنامه‌ها و جدول زمانی اجرا می‌شوند. آنها در صورت لزوم با دیگران هماهنگ می‌کنند، و یک مرور کلی از عملکرد شورای جهانی و غیره را مدیریت می‌کنند
- ↑ به عنوان گزینش‌شده، منتخب یا منصوب.
- ↑ به عنوان گزینش‌شده، منتخب یا منصوب
- ↑ کارکنان از اعضای مجمع شورای جهانی برای مشارکت فعالانه در شورای جهانی حمایت خواهند کرد. این شامل، اما نه محدود به، پشتیبانی از ترجمه‌ها و ارائهٔ پشتیبانی برای دسترسی فیزیکی به مکان‌های جلسه است.