Wiki na mBan Erasmus+/Foireann Uirlisí Scoile/An Réimse Ábhair á phlé
Ceacht 4: An Réimse Ábhair á phlé
Toradh Ceachta
- Na bunghnéithe a bhaineann le halt Vicipéid de chaighdeán maith a thuiscint.
- Foinsí oiriúnacha taighde a aithint.
- Roghnaigh alt oiriúnach le haghaidh tuilleadh forbairt a dhéanamh.
- Fad an Cheachta: 40 nóiméad — PDF I mBéarlaSleamhnáin don Aistriúchán
Réamhrá (5 nóiméad):
- Gabhaimis siar an tábhacht a bhaineann le tuiscint a fháil ar conas a oibríonn Vicipéid chun foghlaim, conas taighde a dhéanamh, agus ailt maithe a scríobh don Vicipéid.
- Spreag Plé Tapa:
- Cad is brí le ‘caighdeán maith’ d’alt Vicipéid?
- Cén cineál foinsí faisnéise is féidir linn a úsáid?
- Pléigh conas is féidir alt ar chaighdeán maith a dhéanamh ar Vicipéid: cuimsitheacht, foinsí iontaofa, tagairtí, agus neodracht.
Achoimre (5 nóiméad)
Dul Siar ar na Cúig Philéir Vicipéide
Fan Neodrach
- Ar Vicipéid (agus in ábhar ciclipéideach eile) ní mór gach alt a scríobh ó thaobh neodrach, gan aon chlaonadh.
- Gan tuairimí pearsanta, gan barúil.
- Athscríobh ailt atá scríofa go soiléir le claonadh.
Infhíoraitheacht
- Ciallaíonn infhíoraitheacht (verifiability) gur féidir le aon duine atá ag léamh agus ag déanamh eagarthóireacht ar an gciclipéid seiceáil go dtagann an t-eolas sin ó fhoinse iontaofa.
- Ní mór ábhar agus athfhriotail a chur i leith foinse iontaofa, foilsithe.
- Foinsí a thabhairt do gach alt - beidh muid ag foghlaim conas é seo a dhéanamh níos déanaí!
Infhíoraitheacht, ní fírinne
- Fíricí Infhíoraithe
- Ní mór don fhaisnéis teacht ó fhoinsí iontaofa agus ba cheart go mbeadh daoine eile in ann í a fhíorú.
- Gan Smaointe/Tuairimí Pearsanta:
- Ní féidir leat creidimh ná taithí phearsanta a chur leis, oibrigh leis an méid atá foilsithe agus cruthaithe cheana féin.
- Cothromaíocht agus Neodracht:
- Mura n-aontaíonn foinsí lena chéile, fan neodrach & cuir gach taobh i láthair go cothrom, ag tabhairt a sciar cothrom do gach dearcadh
Ar Vicipéid, tá infhíoraitheacht, gan aon bhuntaighde a dhéanamh, agus dearcadh neodrach a choiméad mar phríomhbheartais ábhair. Oibríonn siad le chéile chun ábhar a leagan amach, mar sin ba cheart go dtuigfeadh eagarthóirí príomhphointí na dtrí phrionsabal seo.
Féach tuilleadh ar Infhíoraitheacht ar Vicipéid anseo (foinse i mBéarla):en:Wikipedia:Verifiability#Reliable_sources
Cad a ghlactar mar fhoinse iontaofa?
- An saothar féin
An t-alt, leabhar ("B'fhéidir go mbeadh an leabhar sin mar fhoinse úsáideach don alt seo.") agus oibríonn sé cosúil leis ("Is foinse maith í tuairisc bháis a bheith ina fhoinse úsáideach beathaisnéise", "Is fearr foinse níos déanaí ná seancheann")
- An cruthaitheoir an tsaothair
An scríbhneoir, iriseoir: “Cad atá ar eolas againn faoi cháil na foinse sin?”) agus daoine mar iad ("B'fhearr taighdeoir leighis ná iriseoir a bheith ina bhfoinse do...").
- An foilseachán
(mar shampla, an nuachtán, an iris, no zín: "Tá an fhoinse sin dírithe ar na healaíona.") agus foilseacháin cosúil leo ("Ní foinse iontaofa é nuachtán le haghaidh fíricí leighis").
- Foilsitheoir an tsaothair
(mar shampla, Cambridge University Press: "Foilsíonn an fhoinse sin saothair tagartha.") agus foilsitheoirí cosúil leo ("Is foinse mhaith saothair tagartha é foilsitheoir acadúil"). Faigh Tuilleadh: w:Wikipedia:Verifiability#What_counts_as_a_reliable_source Seachain Coimhlintí Leasa!
- Tá trédhearcacht ríthábhachtach.
- Ná cuir ailt in eagar fút féin, do theaghlach nó do chairde, d’eagraíocht, do chliaint nó d’iomaitheoirí.
Ceist don Rang: An féidir libh smaoineamh ar aon choinbhlintí leasa a d’fhéadfadh a bheith agaibh?
Díospóireacht Ranga (10 nóiméad): (5 nóiméad)
- Leid: Cá lorgófá foinsí do d’alt?
- Spreag na mic léinn a gcuid straitéisí agus taithí a roinnt maidir le foinsí inchreidte a aimsiú.
- Roinnt smaointe: Leabharlann Scoile, Leabharlann sa Chathair, Baile, Contae nó Réigiún, Músaem Áitiúil, Nuachtáin, Foinsí Ar Líne, Cartlann Áitiúil
(5 nóiméad)
- Leid: Cén topaic nó cén duine ar mhaith leat scríobh futhu do d’alt?
- Roinnt smaointe: mura bhfuil bean nó duine ar leith ag daltai ar mian leo taighde a dhéanamh, is féidir leo a spéiseanna féin a iniúchadh chun duine shuntasach a aimsiú
- Sampla 1: b’fhéidir go roghnódh duine ar spéis leis sacar scríobh faoi fhoireann sacair réigiúnach nó náisiúnta na mban
- Sampla 2: d’fhéadfadh go roghnódh duine a bhfuil suim aige sa cheol scríobh faoi banealaíontóir ceoil ón réigiún
Réamhrá ar Uirlisí (10 nóiméad):
- Tabhair isteach Gap Finder agus mínigh conas a chuidíonn sé le hailt in easnamh i Vicipéid teangacha éagsúla a aithint.
- Taispeáin conas catagóirí a úsáid le hailt atá ar iarraidh a aimsiú, ag baint úsáide as an sampla de Vicipéid Bhéarla agus Ghaeilge a chur i gcomparáid le m.sh."ealaíontóirí mná Éireannacha san 20ú haois."
Gníomhaíocht Ghrúpa (6 nóiméad):
- Eagraigh na daltaí i ngrúpaí beaga.
- Scrúdaíonn gach grúpa cuardaigh Gap Finder agus Catagóire chun ailt fhéideartha a aithint a dteastaíonn feabhsú nó leathnú uathu.
- Pléann na grúpaí a dtorthaí agus roghnaíonn siad alt amháin a aimsíonn siad a d’fhéadfaí a fhorbairt a thuilleadh.
- Ar thug éinne faoina ndeara alt tábhachtach atá at teastáil ó Vicipéid?
Roinnt Foinsí ar Líne (3 nóiméad) Cuir é seo in oiriúint do do chomhthéacs
- Díolaim Beathaisnéisí na hÉireann: https://www.dib.ie/
- AINM (Beatháisnéisí): https://www.ainm.ie/
- Leabharlann Náisiúnta na hÉireann [LNhÉ]
- Bailiúcháin Dhigiteacha: https://www.nli.ie/collections/our-collections/digital-collections
- Uirlis Chuardaigh: http://sources.nli.ie/
- Bibleagrafaíocht na Parlaiminte in Éirinn: https://www.oireachtas.ie/en/visit-and-learn/centenaries/bibliography/
- JSTOR (Airteagail Irisleabhair: Ábhar Oscailte & In Aisce): https://about.jstor.org/oa-and-free/
Tasc Obair Bhaile:
- Déanann na mic léinn taighde aonair ar an alt roghnaithe ag baint úsáide as na foinsí aitheanta.
- Bain úsáid as roinnt de na hacmhainní a d’aithin muid níos luaithe: leabharlanna, acmhainní ar líne le haghaidh beathaisnéisí agus staire.
- Déanann siad measúnú ar ábhar reatha an ailt, ar na foinsí agus ar an gcaighdeán foriomlán.
- Cuir roinnt nótaí le do Chlár Dubh chun an t-alt a athbhreithniú inár gcéad rang eile.
- Spreag úsáid a gClár Dubh chun cleachtadh a dhéanamh ar obair san ardán Vicipéid.
Nóta: Spreag na daltaí a bhieth ag smaoineamh go criticiúil ar cháilíocht na n-alt a roghnaíonn siad, ag cur béime ar an tábhacht a bhaineann le heolas atá luachmhar agus cruinn a chur ar fáil don ardán Vicipéid. Tá sé mar aidhm ag an gceacht seo mic léinn a chumasú chun cinntí eolasacha a dhéanamh maidir lena n-alt roghnaithe, ag leagan an bhunsraith dá ngníomhaíochtaí taighde agus scríbhneoireachta atá le teacht.