Talk:Wikimedia CEE Meeting 2023/Submissions/Tatar Culture and Tatar Wikipedia: parallels, processes and values

Slides

Draft Text/Проект текста

EN: English

Slide 1/2

Tatar Wikipedia is active since September 2003. Over these 20 years the language section has grown to over 500 000 articles, which reflect the history of both Wiki and cultural processes. Today I would like to speak of the latter.

Slide 3

On one side it's about people related to contemporary Tatar culture. Their work reflects various aspects of the current cultural processess. Over the course of these 20 years various composers of popular and academic music, singers thereof, theatrical actors, directors, playwrights, poets, contemporary dancers, journalists that report about such events are among those who are described within the Wikipedia. So cultural activities of Tatar world are also reflected in wiki. To be more precise, on one side cultural phenomena are related to respective representatives of the people, whilst on the other hand, they are sometimes editing Wiki themselves. A lot of cultural materials in Tatar are created by editors simply inspired by respective artists' contribution. Research that goes into respective Biography seems to be motivated by desire to make that knowledge easily accessible to a wider circle of people. Wikipedia, being a quite widely recognized source of information is making this info more easily discoverable. Cultural phenomena not yet widely-known on the Internet can be further complemented by citing printed sources. For example, wiki is giving a chance to easily hyperlink articles when, say, we are having a case of cooperation between contemporaries, thus giving the reader a posibility to discover the biographies . Thus Wikipedia systematizes, classifies and categorizes contemporary cultural phenomena, structuring knowledge about the yet undescribed phenomena.

Slide 4

These include for example articles about composer Elmir Nizamov, singer Ilüsä Khuzhina, director Tufan Imametdinov, dancer Nurbäk Batulla, poet Yoldız Miñnullina, conductor İlyas Kamal, playwright Aydar Zhabbarov.

Slide 5

History of Tatar script is quite important from this point of view. Political reasons don't allow the Tatar language to establish itself in the most convenient alphabet for over a century. Related factors have significanly weakened cross-generational contacts. Respective changes of 1928, 1939 and, possibly, even 2012 should be seen as a cultural split. Let's remind and inform others that Tatar language used Arabic script for some 10 centuries, then Tatar intelligentsia efforts allowed to switching the language into Latin script for 11 years, after which political orders forced the switch to Cyrillic. In 2000s there was hopes to switch into a modern Latin script. This history is well described and illustrated in Wikipedia. It's important to note that Tatar Wikipedia was established in and predominantly used Latin script for interface in politically more liberal 2003-2012. But this characteristic of Tatar Wikipedia is almost not visible nowadays, as the readers body is quite narrow now, and Tatarstan state was unable to officialize Latin script use within the Republic. But the hope is not lost, Tatar Wikipedia community is hoping to once have a script converter implemented just like that in Kazakh Wikipedia. A significant share of related work is ready in Wikipedia codes, as well as on Gerrit, but not yet completed. The best solution is if this converter would not be limited by Cyrillic<>Latin, but there will be also Arabic. But codes and transliteration rules are not enough here. We need to rely on a significant database of words that have established writing tradition, as Arabic, Latin and Cyrillic writing traditions diverge and sometimes witnessed various changes.

Slide 6

Today only a small share of Tatar Wikipedia articles is written in Latin. The most important step of Wikipedia volunteers is to describe principles of writing in Latin Tatar as precisely as possible and making them available onwiki. Cyrillic-to-Latin transliteration rules and exceptions, as well as other Tatar language and writing aspects are well documented onwiki. A person that might want to write a letter to own acquaintance in Arabic script and would need to find specific old Arabic Tatar letters can easily do that in Tatar Wikipedia. Because Wiki-users have assured that proper UNICODE-based letters are available in respective Tatar Wikipedia articles. I periodically refer to this myself (Old Tatar script). Wikipedia was the only place online where I have seen fine alif that reflects the 'ha' sound of the new script. This is useful for scholars that need to type old texts in respective scripts.

Slide 7

It is a weeker point here is phonetics. There is an English language article aboutTatar alphabet explaining Tatar phonetics quite well. The Information there allows anyone to transliterate Tatar words into International Phonetic Alphabet signs easily. However this knowledge about phonetics is not yet available either in the Tatar or Russian language articles, but this subject should be further developped.

Slide 8

The priority is with the articles on these subjects for translation into other languages. They would be very helpful for those from all over the world who are interested in learning both Tatar linguistic and cultural phenomena.

Slide 9

Few are familiar with Tatar traditional musical instruments. Those who are unable to find literature with the information in the archives of the country, turn to more admissible information of the neighboring countries. And it might lead to the falsification of the knowledge. As the result of the competitions held in Wiki world, the foundations for the development of the research in this sphere were established. We've come across the articles about Dombra, Jetigen, Daf, Sorna and Gusli containing the templates with the references to all of these articles. Due to these templates anyone can easily find information about the Tatar traditional instruments, shifting from one article to another.

Slide 10

Articles on Tatar music instruments were also complemented by those about ethnic music types. We can quote Ozın köy, Mönäcät, Ghazal, Bäyet, Qısqa köy as examples here. I am confident that relationships between articles in this cultural domain should be structured with great attention and knowledge. Looking at these cultural phenomena as just elements of the list of many would be a huge mistake. Ozın köy and Qısqa köy, for example, are coming to us from the most ancient cultural layer. Mönäcät, Ghazal, Bäyet genres have grown under the influence of the Muslim culture. I believe that it's from here that we come in touch with the philosophy of Tatar culture.

When contributing the information to Wikipedia, one should be as sensitive to this philosophy as possible. Whenever translating some articles, I am trying to organize it, first of all, based on the existing examples in the target language. With Russian and English language versions generally having more information, these articles are richer and more comprehensive, but sometimes, when translating into the local language one discovers what was missing there. It is difficult to almost impossible to correct an error that penetrated into a widely spoken language Wikipedia. This raises the necessary level of attentiveness when depicting cultural phenomena. If an article about some singing art is mistranslated into English due to inattention, the truly authentic art will be described incorrectly.

This area also faces a challenge related to the scarcity of sources. Since cultural phenomena are usually quite complex, relying only on publicly accessible online sources or limiting oneself solely to translation might lead to promoting various false ideas. It is easier to make corrections about categorizing these articles concerning science than the articles concerning cultural phenomena. In suct cases it is very important to try consulting with the area specialists before writing such an article. Without it your article can cause more harm than good to the culture you are trying to describe.

RU: Русский

Слайд 1/2

Татарская Википедия действует с сентября 2003 года. За эту долгую 20-летнюю историю было создано более 500 тысяч статей. Более 500 тысяч статей, наиболее ярко отражающих эту Вики, оставили следы 20-летних википедийных и культурных процессов. Именно об их связи я и хотел бы сегодня рассказать.

Слайд 3

С одной стороны, это статья о личностях, связанных с современной татарской культурой. Их деятельность в некоторой степени является зеркалом сегодняшних культурных процессов. За эти 20 лет в Википедию вошли статьи о композиторах, сочинявших легкую и серьезную музыку, певцах, исполнявших ее, актерах и актрисах, играющих в новых спектаклях, режиссерах-постановщиках, поэтах, драматургах, танцорах, участвующих в современных проектах, журналистах, освещавшие эти события. Следовательно, культурные движения в татарском мире влияют и на Википедию. Точнее, с одной стороны, культурное явление созвучно представителям народа, с другой стороны, среди представителей этого народа есть и викиволонтёры. Либо люди, не связанные с викимедией, вдохновляясь различными культурными событиями, создают в свободное время статью о какой-то отдельной, очень приятной им личности. Поначалу, это делается с целью изучения творческого человека и распространения накопленной о нем информации в более широких кругах. С другой стороны, поскольку википедия является достаточно известным источником информации, эта информация становится доступна бóльшему количеству людей. Те культурные явления, которые еще не сложились на просторах интернета, могут быть глубже показаны с помощью характерных для Википедии ссылок. Точнее, например, когда какой-то современный представитель сотрудничал с другим человеком, ссылки в обычном интернет-пространстве невозможны, а вот в википространстве читатель может найти нужные ему отсылки. Таким образом, современные культурные процессы систематизируются через Википедию и классифицируются ее методами, делятся на группы, раскрывают читателям еще не изученную область.

Слайд 4

В качестве примеров приведу страницы о таких личностях татарской культуры, как композитор Эльмир Низамов, певица Илюса Хузина, режиссер Туфан Имамутдинов, танцовщик Нурбек Батулла, поэтесса Юлдуз Миннуллина, дирижер Ильяс Камал, драматург Айдар Заббаров.

Слайд 5

История письменности татарского языка также заслуживает большого внимания в контексте данной проблемы. На протяжении более чем столетнего периода по разным политическим причинам татарский язык не может уложиться в удобную для него письменность. Эти обстоятельства значительно ослабили связь разных поколений. И сейчас эти изменения письменности 1928, 1939 и, возможно, 2012 годов могут восприниматься как культурная трещина. Напомним, татарский язык около 10 веков действовал на арабице, затем по желанию передовых умов на 11 лет переводился на латиницу, затем был помещен в рамки кириллицы, хотя у него в 2000-х годах была надежда перейти на новую латиницу. Эти истории очень ярко отразились в Википедии. В первые годы своего существования, пришедшиеся на политически более свободный период 2003-2012 годов, татарская Википедия зарождалась на латинице. Однако из-за того, что круг читателей этих букв был достаточно узким и данная инициатива не могла быть популяризирована на государственном уровне, эта особенность русской Википедии была практически утрачена. Но надежды не умирали, по примеру казахской Википедии уже продолжительное время татарская мечтает о конвертере с кириллицы на латиницу и наоборот. Большая часть этой работы была готова в кодах Википедии, в рамках Геррит, однако, данная работа так и не была закончена. Наилучшим исходом явилось бы то, что чтоб конвертер может переводить не только на латинское, но и на арабское написание. Однако коды и правила здесь бессильны, здесь возможны действия только с большим словарем слов старого написания. Это объясняется тем, что правила языка с кириллической, Латинской и арабской письменностями тысячу раз менялись, поэтому программа не смогла бы справиться со всеми этими исключениями и новыми формулировками.

Слайд 6

На сегодняшний день в татарской Википедии небольшую часть статей составляют статьи на латинице. Самым важным шагом участников татарской википедии было помещение правил написания на латинице и правил перевода на латиницу в википространство. Так, правила перехода с кириллицы на латиницу, каждое исключение подробно описано в Википедии и доступно каждому. В татарской Википедии очень подробно описана область, связанная с языком и письменностью. Если кто-то из читателей Википедии хочет написать письмо знакомому с арабскими буквами, но не может найти под рукой символы-буквы, характерные для старого татарского языка, он может скопировать их из Википедии. Ведь в свое время википользователи очень точно проверяли знаки Юникода и помещали эти буквы в статьи татарской Википедии. Честно говоря, я тоже иногда обращался в Википедию в поисках арабских букв (старое написание). Например, тонкую Алиф, напоминающую арабскую“ха”, используемую в новой арабице, я не встречал на других страницах интернета, кроме как в Википедии. Это очень важная возможность для научных работников. Для набора какого-нибудь старого текста им пригодятся буквы с этой надписью.

Слайд 7

Наиболее недоработанное место в этой области - это фонетика. На англоязычной странице (Tatar Alphabet) подробно описана фонетика татарского языка. Человек, не знающий языка, может без труда составить транслитерацию какого-либо татарского слова в знаки IPA. Однако в русскоязычных и татарскоязычных статьях эта сфера не раскрыта. Однако, думаю, википедия будет совершенствоваться в недалеком будущем в этом направлении.

Слайд 8

Отмеченные статьи о культурных деятелях и фонетике в первую очередь заслуживают то, чтобы быть переведены на другие языки. Они оказали бы большую поддержку людям, которые с интересом изучают особенности татарского языка из разных точек мира.

Слайд 9

Татарские национальные музыкальные инструменты известны очень узкому кругу. Те, кто уже полвека не может разыскать о них информацию, скорее всего, обращаются с вопросами к соседним народов. В результате конкурсов, посвященных национальным темам в мире Вики, были созданы основы для значительного развития в этой области. Были написаны статьи на такие темы, как домра, ятаган, даф, сурнай и гусле, а также объединены специальными шаблонами вики. С помощью этих шаблонов читатель может легче находить музыкальные инструменты, относящиеся к татарской культуре, и переходить от одной темы к другой.

Слайд 10

Кроме национальных музыкальных инструментов создаются статьи о национальных музыкальных явлениях. В качестве примера можно привести такие статьи, как Узун-кюй, мунажат, газель, баит, кыска-кюй. На мой взгляд, связи между статьями в данной культурной сфере следует строить как можно осторожнее и грамотнее. Бывает, в культуре является ошибочным называть эти явления через запятую. Узун-кюй и кыска-кюй, например, относятся к древнейшему слою культуры. Мунажат, Газель, Баит - формы, развивавшиеся под влиянием мусульманской культуры. Я думаю, что именно с этого момента начинается философия татарской культуры.

Важно быть максимально внимательным к этой местной философии в Википедии. Когда я перевожу какую-то статью, то стараюсь сделать ее, прежде всего, с опорой на шаблон на местном языке. Конечно, из-за того, что больше информации обычно на русском и английском языках, понятнее и точнее статьи именно на этих языках, но иногда, при переводе, обнаруживается недостающая часть на местном языке. Если в Википедии есть какой-либо неправильный вариант перевода на более широко распространенный язык, то исправить эти ошибки практически невозможно. Поэтому внимательность является незаменимым качеством при написании статей о культурных явлениях. Если какая-либо Статья об искусстве пения будет ошибочно переведена на английский язык, то истинное искусство на разных языках мира будет опубликовано в исковерканном виде.

Вероятно, также существует проблема с источниками в этой области. Поскольку культурные явления обычно очень сложны, можно развить различные ошибочные мнения, основываясь только на открытых источниках в интернете, либо переводя статьи из других пространств википедии. В науке из-за ее универсальности это проще, а в культурной сфере-сложнее: информация о местной культуре редко доступна большому кругу людей во всех подробностях. В этом случае очень важно заранее поговорить со специалистами в этой области, прежде чем писать или переводить такую статью. Без этого ваша статья может нанести ущерб культуре.

TT: Татарча

1/2 нче слайд

Татар википедиясе 2003 елның сентябреннән башлап гамәлдә. Шушы озакламый 20 елны биләп алачак тарихында 500 меңнән артык мәкалә булдырылды. Шушы викияшәешне иң ачык чагылдырган 500 меңнән артык мәкаләдә 20-еллык вики һәм мәдәни процесслар эзләрен калдырган. Нәкъ шулар бәйләнеше турында бүген мин сөйләргә теләр идем.

3 нче слайд

Бер яктан, бу хәзерге татар мәдәнияте белән бәйле шәхесләр. Аларның эшчәнлеге бүгенге көн мәдәни процессларның күпмедер дәрәҗәдә көзгесе. Бу 20 елда җиңел һәм җитди музыканы иҗат иткән композиторлар, аны башкарган җырчылар, яңа спектакльләрдә уйнаучы актер һәм актрисалар, аларны куючы режиссерлар, шагыйрьләр, драматурглар, заманча проектларда катнашучы биючеләр, шушы чараларны яктыркан журналистлар да мәкалә рәвешендә википедиягә кергәннәр. Димәк, татар дөньясындагы мәдәния хәрәкәтләр википедиягә дә тәэсир итә. Төгәлрәк әйткәндә, бер яктан, мәдәни күренеш халык вәкилләренә аваздаш булса, икенче яктан, шушы халык вәкилләре арасында викишәхесләр дә булгалый. Йә викимедия белән бәйле булмаган кешеләр төрле мәдәни чаралардан илһамланып буш вакытларында кайсыдыр аерым, аларның күңелләренә ифрат хуш килгән шәхес хакында мәкалә булдыра. Әүвәлдә, бу иҗади кеше турында өйрәнеп, аның турында тупланган мәгълүматны киңрәк даирәгә таныту максаты белән ясаладыр. Икенче яктан, википедия халыкта шактый танылган чыганак булганнан, бу мәгълүматны күбрәк кешегә ача. Әле интернет киңлекләрендә урнашып бетмәгән күренешләр Википедиягә хас сылтамалар ярдәмендә кайсыдыр мәдәни өлкәне тирәнрәк ачыклый ала. Төгәлрәк әйткәндә, мисал итеп, берәр хәзерге заман вәкиле башка бер кеше белән хезмәттәшлек иткән булганда, гади интернет киңлекләрендә сылтамалар мөмкин түгел, ә менә викикиңлектә укучы кирәкле гипер-сылтамалар белән аның тәрҗемәи хәлен дә таба ала. Шулай итеп заманча мәдәни процесслар википедия аша системалаштырыла һәм аның ысуллары белән классификацияләнә, төркемнәргә бүленә, халыкка әле өйрәнелеп бетмәгән өлкәне ачыкландыра.

4 нче слайд

Шундый сәхифәләрдән композитор Элмир Низамов, җырчы Илүсә Хуҗина, режиссер Туфан Имаметдинов, биюче Нурбәк Батулла, шагыйрә Йолдыз Миңнулла, дирижер Ильяс Камал, драматург Айдар Җаббаров кебекләрнекен мисал итеп китерәм.

5 нче слайд

Татар теленең язу тарихы бу күзлектән шулай ук зур игътибарга лаек. Инде гасырдан арткан дәвер дәвамында төрле сәяси сәбәпләргә күрә татар теле хәзер дә җайлы язуга урнаша алмый. Шушы хәлләр төрле буын бәйләнешен шактый какшаткан булган. Хәзер дә шушы 1928, 1939 һәм, бәлки, 2012 елгы язу үзгәрешләре мәдәни чатнау буларак кабул ителергә мохтаҗдыр. Исегезгә төшерик, белмәгәннәргә ачыклыйк, татар теле ун гасырлык тарихын гарәп имлясы белән бәян итте, аннан 11 елга алдынгы акыллар теләге белән латин хәрефләренә күчерелде һәм дә ахырда сәяси боерыклар белән рус хәрефләрендә яшәргә мәҗбүр ителде, гәрчә 2000-елларда яңа латин хәрефле язуга күчерелергә өмете булса да. Әлеге тарихлар википедиядә бик ачык чагылды. Татар википедиясе ирекле һәм тотрыксызрак 2003-2012 еллар аралыгына туры килгән үзенең беренче елларында нәкъ латин хәрефләре белән эш итә иде. Әмма бу хәрефләрне укучылар даирәсе шактый тар булганнан һәм дәүләт тарафыннан әлеге башлангыч рәсмиләштерелә алмаганнан татар википедиясенең бу үзенчәлеге сөртелде диярлек. Әмма өмете өзелмәде, казакъ википедиясе үрнәгендә инде ничә ел татар википедиясе дә конвертер хакында хыяллана. Бу эшнең зур өлеше википедия кодларында, герритта әзер булса да, һаман тәмамланып бетә алмый. Иң яхшы чыгыш – бу конвертер татар теленең латин хәрефләренә генә түгел, гарәп хәрефле вариантларына да күчерә алуы. Әмма монда кодлар һәм кагыйдәләр көчсез, монда иске язылышлы сүзләрнең зур тупланмасы белән генә гамәлләр кылу мөмкин. Югыйсә, кирилл, латин һәм гарәп язылышлы тел кагыйдәләре мең кабат үзгәртелеп асты-өскә китерелгән булган.

6 нче слайд

Бүгенге көндә татар википедиясе мәкаләләреннән кечкенә өлешен шул латин хәрефлеләре тәшкил итә. Википедия ихтияриларының иң мөһим адымы – шушы латин хәрефле язу кагыйдәләрен мөмкин кадәр төгәл итеп викикиңлектә урнаштыруы. Кирил хәрефләреннән латинныкы күчү кагыйдәләре, һәр искәрмә тәфсилләп википедиядә тасвирланган һәм һәркемгә дә ачык. Татар википедиясендә тел, язылыш белән бәйле өлкә бик җентекләп сурәтләнгән. Берәр википедия укучысы гарәп хәрефләре белән берәр танышына хат язарга теләсә, әмма кул астында элекке татар теленә хас хәрефләр таба алмаса, ул википедиядән аларны күчереп тора ала. Чөнки заманында викикулланучылар бик төгәл итеп юникод билгеләрен тикшереп әлеге хәрефләрне татар википедиясенең мәкаләләренә элеп калдырган. Чынлап әйткәндә, мин дә кайвакыт гарәп хәрефләрен эзләп википедиягә мөрәҗәгать иткәнем булгалый (иске имлә). Мәсәлән, яңа имляда кулланылган “һа”ны хәтерләткән нечкә әлифне википедиядән башка интернет сәхифәләрендә очратканым юк. Бу фәнни хезмәткәрләргә бик лязем (кирәкле) бер мөмкинлек. Югыйсә, берәр иске текстны җыю өчен аларга шушы язылышлы хәрефләр аерата файдалы.

7 нче слайд

Бу өлкәнең бигүк эшләнелеп бетмәгән урыны - фонетика. Инглиз телле сәхифәдә (tatar alphabet) татар теленең фонетикасы хакында бик төпләп язылган. Телне белмәгән кеше шуның нигезендә татар сүзләренең IPA әлифбасындагы күчермәләрен кыенлыксыз гына төзи ала. Әмма татар телле һәм рус телле мәкаләләрдә бу гыйлем бәян ителмәгән. Бу яктан википедия, бәлки, ерак булмаган киләчәктә камилләшер.

8 нче слайд

Бу өлкә мәкаләләре башка телләргә беренче чиратта тәрҗемә ителергә лаек һәм би к тиеш. Алар татар теленең үзенчәлекләрен дөньяның әллә кайсы нокталарыннан кызыксып өйрәнүче адәмнәргә зур булышлык күрсәтер иде.

9 нче слайд

Татар милли музыка кораллары бик кысан даирәгә мәгълүм бер кыйсем. Инде ярты гасыр үз музыкасын өйрәнә алмый интеккән мәхлукләр күрше халыкларның мәдәниятенә кереп сорауларына җавап казыйлар, мөгаен. Вики дөньяда милли темаларга багышланган бәйгеләр нәтиҗәсендә бу өлкәдә шактый үсешләр өчен нигезләр булдырылган иде. Думбыра, ятаган, дәф, сорнай һәм гөслә кебек темаларга мәкаләләр язылды, алар өчен махсус калыплар да булдырылган иде. Бу калыплар ярдәмендә татар мәдәниятенә караган музыка коралларын укучы җиңелрәк таба һәм берсеннән башкасы турындагы мәгълүматка күчә ала.

10 нче слайд

Милли музыка коралларыннан тыш, милли музыка күренешләре хакында да мәкаләләр булдырылды. Моңа мисал итеп озын көй, мөнәҗәт, газәл, бәет, кыска көй кебек мәкаләләрне китерү мөмкин. Минемчә, шушы мәдәни өлкәдә мәкаләләр арасындагы бәйләнешләрне мөмкин кадәр саграк һәм белебрәк төзергә кирәк. Мәдәнияттә бу күренешләрне өтер аша исемләү хата. Озын көй белән кыска көй, мәсәлән, мәдәниятнең иң борынгы катламына карый. Мөнәҗәт, газәл, бәет – мөселман мәдәнияте тәэсирендә үскән калыплар. Менә шушы ноктадан татар мәдәниятенең фәлсәфәсе башлана, минемчә.

Википедиядәге хезмәттә шушы фәлсәфәгә мөмкин кадәр сизгер булу мөһим. Мин кайсыдыр мәкаләне тәрҗемә иткәндә, аны, иң әүвәл, җирле телендәгесеннән чыгып оештырырга тырышам. Әлбәттә, рус һәм инглиз телендә гадәттә мәгълүмат күбрәк булганнан, мәкаләләр дә аңлаешлырак һәм төгәлрәк, әмма кайвакыт җирле телдә җитеп бетмәгән өлеш табыла. Википедиядә киңдаирәле телләргә берәр ялгыш варианты тәрҗемә ителсә, шушы хаталарны төзәтү инде мөмкин диярлек инде. Шуңа мәдәни күренешләр хакында язганда сизгерлек алыштыргысыз бер сыйфат. Берәр җырлау сәнгате турында мәкалә хаталы игътибарсыз инглиз теленә тәрҗемә ителсә, дөньяның төрле телләрендә чын сәнгать төсе үзгәртелгән хәлдә басар.

Бу өлкәдә чыганаклар белән бәйле авырлык та бар, мөгаен. Мәдәни күренешләр гадәттә бик катлаулы булганнан, интернетта ачык булган гына чыганакларга нигезләнеп йә тәрҗемәләп төрле хаталы фикерләр үстереп була. Фәндә аның универсальлеге аркасында бу җиңелрәк, ә мәдәни өлкәдә – катлаулырак: җирле мәдәният турындагы мәгълүмат бик сирәк кешегә бөтен нечкәлекләр белән ачык. Бу очракта андый мәкаләне язудан алдан бу өлкәдәге белгечләр белән сөйләшеп карау бик кирәк. Ансыз мәкаләгез мәдәнияткә зарар китерәчәк.